Kaart van De Hollandsche IJssel van Gouda tot IJsselmonde (blad 1: Gouda)

EEN AFDRUK VAN DEZE KAART BESTELLEN? KLIK HIER

Deze kaart kan gerekend worden tot de spectaculairste kaarten van Nederland uit de negentiende eeuw. De kaart is gemaakt door Rijkswaterstaat (opgericht in 1798) en maakt deel uit van de systematische kartering van de Nederlandse rivieren waartoe in 1829 besloten werd: de Algemeene Rivierkaart van Nederland. Dat besluit kwam ruim 100 jaar nadat de beroemde landmeter/cartograaf en waterbouwkundige Cruquius tevergeefs een voorstel in die richting gedaan.
 
De ‘eerste druk’ van de Algemeene Rivierkaart bestond uit zes series, die tussen 1830 en 1860 verschenen. In de periode waarin de vijfde en zesde serie werden gemaakt (1857-1860), werd er bij het Topografisch Bureau, dat met de Drukkerij van het Departement van Oorlog de gravure en de steendruk uitvoerde, geëxperimenteerd met kleuren-lithografie. Dat die experimenten succesvol waren, blijkt wel uit deze schitterende kaart.
 
De latere herzieningen van de Algemeene Rivierkaart werden niet in kleurendruk uitgevoerd. Dat maakt de kaarten uit de series 5 en 6 van de eerste druk extra bijzonder.  

Op dit titelblad van de 3-bladige kaart staat een uitgebreide landmeetkundige toelichting. Daaruit blijkt onder meer dat er bij de kaart een ‘Register van peilingen’ hoort. In dat register werden de resultaten weergegeven van dieptepeilingen langs raailijnen “op gelijke afstanden van een Ned. Mijl (kilometer)”. Met die peilingen werd “de gedaante van het bed der rivier beneden den waterspiegel” onderzocht. Op basis daarvan werd “de rigting van het vaarwater” bepaald: “Deze rigting is op de kaart door eene gestippelde lijn aangewezen, welke tevens die van den stroomdraad voorstelt, voor zover de lijnen van grootste diepte en sterkste stroom over het algemeen kunnen geacht worden met het vaarwater overeen te komen”.  
 
Naast de groei van Gouda is de komst van het Gouwekanaal het meest in het oog springende verschil tussen de situatie in 1860 en nu. Die verbinding tussen de Gouwe en de Hollandse IJssel werd in 1936 geopend en betekende een zeer belangrijke verbetering van de vaarroute tussen Rotterdam en Amsterdam. Vóór de aanleg van het Gouwekanaal liep die route door de binnenstad van Gouda. Het passeren van de stad kostte de schippers soms wel 30 uur. Bovendien werden de sluizen in de stad langzamerhand te klein voor de steeds groter wordende schepen.  
 
Al in 1927 werd begonnen met de voorbereidende werkzaamheden voor de nieuwe verbinding. Het daadwerkelijke graven gebeurde in het kader van de werkverschaffing. Een kleine tien jaar werkten ongeveer 300 man met schop en kruiwagen aan het 2,2 kilometer lange kanaal. De slappe veenbodem leidde tot onvoorziene problemen en aanzienlijke vertraging.

Kaartblad 3 van deze serie vindt u hier.  
Kaartblad 2 van deze serie vindt u hier.

Uitgebreidere informatie over de Algemeene rivierkaart van Nederland vindt u hier.